ضرب و جرح غیرعمدی

ضرب و جرح نیز همچون قتل، به ضرب و جرح عمدی، شبه عمد و خطای محض، تقسیم می‏شود و ملاک تقسیم، در هر دو مورد یکسان است (ماده 289 تا 295 ق.م.ا) بنابراین نیازی به تکرار مطالبی که در مبحث قتل بیان گردید، نیست مانند مسئولیت عاقله، مهلت پرداخت دیه، مباشرت و سبب و اجتماع اسباب و… در اینجا به بیان چند مطلب کلی اکتفا می کنیم؛

ارش و ديه

مجازات اصلی ضرب و جرح غیرعمدی، دیه است و بسیاری از اعضای بدن، دارای دیه مقدر شرعی است که دادگاهها موظفند براساس همین دیه مقدر، رأی بدهند. ماده 558 ق.م.ا. به صورت کلی مقرر می دارد: «در جنایت غیرعمدی بر اعضا و جنایت عمدی که قصاص ندارد یا قصاص در آن ممکن نیست یا بر دیه، مصالحه شده و مقدار آن مشخص نشده است به شرح مقرر در این قانون، دیه ثابت می شود.» اما برخی از اعضا، فاقد دیه مقدار می‏باشند که خسارت مربوط به این اعضا را ارش می نامند. ماده 559 ق.م.ا، این خسارت‏ها را چنین بیان کرده است: «هرگاه در اثر جنایت صدمه ای بر عضو یا منافع وارد آید، چنانچه برای آن جنایت در شرع دیه مقدر یا نسبت معینی از آن به شرح مندرج در این قانون مقرر شده باشد مقدار مقرر و چنانچه شرعأ مقدار خاصی برای آن تعیین نشده ارش آن قابل مطالبه است.» نحوه ی تعیین ارش به همان صورتی است که ماده 449 مقرر میدارد.