وکیل ثبت موقوفات و مهلت درخواست ثبت
صلح محاباتی- یک استثناء
تبصره- صلح محاباتی با حق فسخ برای مصالح از شمول مادهی 33 قانون ثبت خارج است و در آن مورد درخواست ثبت وظیفهي متصالح (منتقل اليه) است و سند مالکیت هم به نام متصالح با قید حق فسخ مصالح صادر میشود. این استثناء در مادهی 30 آیین نامهی اجرایی قانون ثبت املاک آمده است متن ماده مذکور این است: «در صلحهای محاباتی که برای مصالح حق فسخ قید شده درخواست ثبت از متصالح با قید حق فسخ برای مصالح پذیرفته میشود و مشمول مادهی 33 قانون ثبت نیست. سند مالكيت این قبیل املاک با قید حق فسخ به نام متصالح صادر و پس از سقوط حق خیاره متصالح می تواند بدون ذکر حق فسخ سند مالکیت جدید بگیرد. باید دانست که منظور از صلح محاباتی صلحی است که در آن عوض (مال الصلح) عمد کمتر از ارزش واقعی تعیین می گردد، مثلاً شخصی عالما عامدا منزل خودش را به یک سیر نبات صلح میکند. در واقع منظور اصلی مصالح مساعدت کردن به متصالح از طریق انتقال مالی به او در برابر عوضی به مراتب کمتر از ارزش آن است و چون در این قبیل معاملات قصد حقیقی نقل و انتقال وجود دارد و این قبیل معاملات در مقام استقراض واقع نمیشود لذا از شمول معاملات با حق استرداد خارج شده است. مادهی 30 آیین نامه گرچه از جهت استثناء صلح محاباتی از مقررات مربوط به معاملات با حق استرداد به جا و صحیح است ليكن باید در آن ماده به سایر عقود محاباتی از قبیل بیع صحاباتی نیز تصریح می شد زیرا فرقی بین صلح محاباتی و بيع بجایاتی وجود ندارد. حال آنکه چون بيع محاباتی استثناء نشده است مشمول مقررات مادهی 23 میباشد. ظاهرا چون معاملات محاباتی اغلب به صورت صلح واقع میشود فقط به ذکر صلح محاباتی اکتفا شده است.
ج- درخواست ثبت به وسیلهی متولیان موقوفات
طبق مادهی 27 قانون ثبت و مواد 25 و 32 و 35 آیین نامهی قانون ثبت املاک درخواست ثبت موقوفات بر عهدهی متولی آنها است و از این جهت فرقی بین وقف عام و خاص نیست. النهایه در مورد موقوفات عام المنفعه متولی باید ظرف سی روز از تاریخ نشر اولین آگهی مقدماتی (آگهی مادهی 10 قانون ثبت درخواست ثبت بنماید والا اداره اوقاف درخواست ثبت خواهند کرد و طبق مادهی 39 آیین نامه مذکور که ناظر به مادهی 31 قانون ثبت است، عنوان درخواست کنندهی ثبت موقوفه «متصدی» یا «مدعی تولیت، قید میشود، نه «متولی موقوفه» زیرا اداره ثبت مرجع تشخیص متولي نیست و ثبت ملک به عنوان موقوفه هم مثبت تولیت متقاضی ثبت نمیباشد.
د. وظایف و اختیارات ادارهی اوقاف در رابطه با ثبت موقوفات
برابر مادهی 27 قانون ثبت و مواد 32 و 33 و 37 آیین نامهی آن در موارد زیر ادارهی اوقاف باید درخواست ثبت بنماید.
1- در مورد موقوفاتی که متولی خاص ندارد.
2- در مورد موقوفات عام المنفعه ای که متولی ظرف سه روز از تاریخ انتشار اولین آگهی مقدماتی درخواست ثبت نکرده باشد. در این مورد اگر بعد از سی روز متولی هم درخواست ثبت نماید به دستور مادهی 32 آیین نامه درخواست ثبت ادارهی اوقات بلاتعقیب گذارده خواهند شد.
3- در مورد املاکی که مورد نذر یا وصیت یا خیس شود به طور دائم یا مدتی که کمتر از هیجده سال نباشد و برای مصارف عمومی تخصیص داده شده باشد.
هر درخواست ثبت موقوفه به وسیلهی موقوف عليه
برابر مادهی 25 آیین نامه قانون ثبت ناظر به مادهی 27 همان قانون در مورد موقوفات خاصه هر یکی از موقوف علیهم نیز علاوه بر متولی) حق درخواست ثبت دارند
و درخواست ثبت به وسیلهی متصدی امور حبسی
برابر مواد 34 و 35 آیین نامه قانون ثبت املاک ناظر به مادهی 27 همان قانون در مورد املاکی که به نفع عمومی یا به نفع اشخاص معینی حبس شده است متصدی امور حبس مکلف به درخواست ثبت است و در حبس به نفع اشخاص معين هر یک از محبوس لهم نیز می توانند درخواست ثبت نمایند.
ز- درخواست ثبت به وسیلهی وصی
طبق مادهی 36 آیین نامهی قانون ثبت در مورد ثلث مؤبد و باقی وصی مکلف به درخواست ثبت است.
ج و ط- درخواست ثبت املاک دولت و شهرداری بوسیلهی دارایی و شهرداری
برابر مادهی 32 قانون ثبت. در مورد املاک متعلق به دولت درخواست ثبت بر عهدهی ادارهی دارایی و در مورد املاک متعلق به شهرداری تقاضای ثبت بر عهدهی شهردار محل است.
درخواست ثبت املاک مؤسسات و شرکت ها
در مورد مؤسسات خيرية- مانند جمعیت هلال احمر درخواست ثبت طبق مادهی 32 قانون ثبت وظیفهی رئیس موسسه است.
یا- مدير شركت
در مورد شرکت ها درخواست ثبت برابر مادهی 32 قانون ثبت بر عهده مدیر شرکت است.
درخواست ثبت اموال محجورین
در مورد محجورین درخواست ثبت املاک آنان وظیفهی قیم یا ولی یا وصی است و این امر نیز در مادهی 32 قانون ثبت تصریح شده است. توضیح اضافه میشود که در ماده مذکور کلمهی وی آورده نشده است و کلمه ولی مذکور در آن ماده شامل دسی هم می گردد. زیرا منظور از ولی مذکور در آن ماده اعم از ولی قهری است و اصولاً همانطور که در مادهی 1194 قانون مدنی تصریح شده است پدر و جد پدری و وصی منضوب از طرف یکی از آنان ولی خاص نامیده میشود و ما برای رفع هر گونه ابهام و توهم خلافی آن را تصریح کردیم.
مهلت درخواست ثبت
برابر ماده 11 قانون ثبت مهلت درخواست ثبت شصت روز از تاریخ انتشار اولین آگهی مقدماتی (آگهی مادهی 10 قانون ثبت است ولی مادهی 29 آیین نامه آن قانون میگوید تا وقتی که آگهی نوبتی نامبرده در مادهی 11 قانون ثبت منتشر نشده اظهار نامه می توان پذیرفت و مادهی 47 همان آیین نامه تصریح میکند. به اینکه اظهار نامه هایی که تا قبل از انتشار آگهی نامبرده در مادهی 11 قانون ثبت به اداره تسلیم شود مشمول جریمه نخواهد بود. با این ترتیب اگر چه دارندگان حق تقاضای ثبت مکلفند که ظرف شصت روز از تاریخ انتشار اولین آگهی مقدماتی درخواست ثبت نمایند ولی عملا اگر تا قبل از انتشار آگهی نوبتی درخواست ثبت کنند مثل این است که ظرف شصت روز تقاضای ثبت کرده اند و جریمه ای به آنان تعلق نمیگیرد و ضمانت اجرایی برای رعایت نکردن مهلت مذکور نیست به عبارتی دیگر اگر مثلاً هفتاد روز بعد از انتشار نخستین آگهی مقدماتی هم درخواست ثبت شود پذیرفته میشود و با آن عينة مانند درخواستهای ظرف شصت روز عمل میشود. در اینجا نباید تصور شود که آیین نامه مخالف قانون است زیرا مدت شصت روز مذکور در قانون را تمدید کرده است. علت اینکه چنین تصوری درست نیست آن است که آیین نامه با منطوق مادهی 11 مخالفتی ندارد. چه در مادهی مذکور تکلیفی برای متصرفين به عنوان مالکیت و سایر دارندگان حق درخواست ثبت ذکر شده که ظرف شصت روز درخواست ثبت نمایند اما در مورد اینکه اگر ظرف شصت روز تقاضای ثبت نشد. چه باید کرد مطلبي ذکر نشده است و آیین نامه جكم آن مورد را که در مادهی 11 و سایر مواد قانون ثبت نیامده است، یعنی حکم موردی را که تقاضای ثبت قبل از انتشار آگهی نوبتی به عمل آمده، بیان کرده است بنابراین مخالف قانون نمیباشد.
تبصره- در سال 1324 ماده 12 قانون ثبت اصلاح شد و به دارندگان حق درخواست ثبت که به وظیفهی خود عمل نکرده بودند دو سال دیگر مهلت داده شده تا درخواست ثبت نمایند. این تمدید مهلت به علت انقضاء دو سال مذکور در آن ماده فعلاً منتفی است.
